| «Στὴν Ὀρθοδοξία ἔχουμε ἕναν πρῶτο (primus) καὶ αὐτὸς εἶναι ὁ Πατριάρχης Κων/Πολεως |
 Μια σημαντικότατη ομιλία παρέμβαση από τον ΑρχιΓραμματέα της Αγίας Κ Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου Αρχιμανδρίτη Dr. Ελπιδοφόρο(Λαμπριανίδη), με πολλούς αποδέκτες και με μια σειρά κρίσημων ζητημέτων που αναμένεται να απασχολήσουν πολύ σύντομα στο μέλλον την ανά τον κόσμο Ορθόδοξη Εκκλησία, είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν όπως είχα γράψει στις 16 Μαρτίου 09 οι σπουδαστές του Chapel of the Holy Cross . Ο Αρχιμανδρίτης Dr. Λαμπριανίδης παρουσίασε ομιλία-εισήγηση με θέμα "Η Ορθοδοξία στην Αμερική και ο ρόλος του Οικουμενικού Πατριαρχείου". Η ομιλία όπως διαπιστώνει ο αναγνώστης θίγει μια σειρά καίρων θεμάτων που αφορούν σήμερα την πορεία της Ορθοδοξίας γενικότερα στην Αμερικανική ήπειρο συνδέοντας τον ηγετικό μείζονα ρόλο που διαδραματίζει, έστω και εγκλωβισμένο υπό την ασφυξία της Τουρκικής αδιαλλαξίας(βλ. Σχολή Θεολογική Χάλκης) το Οικουμενικό Πατριαρχείο .
Η ομιλία υπερτονίζει τον ρόλο του Πρώτου με βάση του Ιερούς κανόνες που έχει το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως Μητέρα Εκκλησία θέτοντας όμως εμμέσως πλην σαφώς και το ζήτημα των Ορθοδόξων της Διασποράς. Θέμα που παραμένει ανοιχτό προς επίλυση και διευθέτηση μεταξύ των Πατριαρχείων. Ζήτημα που βρίσκεται μεταξύ των πρώτων θεμάτων στην ατζέντα της Αγίας και Μεγάλης Πανορθόδοξης Συνόδου-όταν και όποτε αυτή τελικά συγκληθεί ως συνέχεια των Οικουμενικών Συνόδων - , που προετοιμάζεται για περισσότερες από 4 δεκαετίες. Υπενθυμίζεται ότι και το θέμα αυτό είναι σημείο τριβής και προστριβής μεταξύ του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του Πατριαρχείου της Ρωσίας το οποίο διεκδικεί πρωτεία και πρωτοκαθεδρία μεταξύ των Ορθοδόξων Εκκλησιών με το επιχείρημα της πλυθησμιακής υπεροχής σε αντίθεση με όσα επιτάσσουν και έχουν επιλύσει οι καλώς τα πάντα διαταξάμενοι Πατέρες της Εκκλησίας σε προηγούμενες Οικουμενικές και Τοπικές Συνόδους. ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΟΜΙΛΙΑ
Ἀρχιγραμματέως τῆς Ἁγίας καὶ Ἱερᾶς Συνόδου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου
Αἰδεσιμολογιώτατε Πρωτοπρεσβύτερε κ. Νικόλαε Τριανταφύλλου, Πρόεδρε, Αἰδεσιμολ. Πρωτοπρεσβύτερε κ. Θωμᾶ Fitzgerald, Κοσμήτορ καὶ Αἰδεσιμολ. καὶ Ἐλλογιμώτατοι Καθηγητές, ἀγαπητοὶ φοιτητὲς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Τιμίου Σταυροῦ,
Ἔχω τὴν ἐξαιρετικὴ τιμὴ καὶ μεγάλη χαρὰ νὰ βρίσκομαι σήμερα ἐνώπιόν σας μὲ τὴν εὐλογία καὶ ἄδεια τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου καὶ τὴν συναίνεση τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Ἀμερικῆς κ. Δημητρίου γιὰ νὰ μοιρασθῶ μαζί σας μερικὲς σκέψεις σχετικὰ μὲ τὴν παροῦσα κατάσταση τῆς Ὀρθοδοξίας στὴν Ἀμερικὴ καὶ τὶς σχετικὲς μὲ αὐτὴ θέσεις καὶ δυνατότητες τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου. Ἔχετε, ἀδελφοί μου, τὸ προνόμιο νὰ εἶσθε οἱ πολίτες μιᾶς χώρας, στὴν ὁποία καθορίζονται σὲ μεγάλο βαθμὸ οἱ τύχες τῶν λαῶν, ὅπου γεννῶνται καὶ μεταδίδονται οἱ πρωτοπόρες τεχνολογίες, ἀλλὰ καὶ ἰδέες καὶ φιλοσοφίες. Οἱ ἰδιαιτερότητες καὶ τὰ χαρακτηριστικὰ τῶν ΗΠΑ, ὅπως εἶναι φυσικό, ἐπηρεάζουν καὶ ἀντανακλῶνται καὶ στὶς θρησκευτικὲς κοινότητες τῆς χώρας. Δὲν εἶναι τυχαῖο ὅτι καμμία κλασικὴ (ἐνν. ἐξ Εὐρώπης ἢ ἄλλης χώρας) στὴν Ἀμερικὴ μεταφυτευθεῖσα θρησκεία παρέμεινε ἀναλλοίωτη στὸν τρόπο ὀργάνωσης καὶ ἄσκησής της ἀπὸ τοὺς πιστοὺς τοῦ νέου κόσμου. Τὸ ἴδιο συνέβη ἀσφαλῶς καὶ μὲ τὴν Ὀρθοδοξία στὶς ΗΠΑ, ὅπου ἡ ἐμφάνισή της ἔχει ἰδιαίτερα χαρακτηριστικὰ καὶ ἐπηρεάστηκε ἀπὸ ἀσταθμήτους παράγοντες. Τὸ πρῶτο καὶ κύριο χαρακτηριστικὸ τῆς ἀμερικανικῆς Ὀρθοδοξίας εἶναι τὸ γεγονὸς ὅτι ἀναπτύχθηκε σὲ ἕνα γεωγραφικὸ χῶρο, ὁ ὁποῖος ἀπὸ διοικητικὴ καὶ τεχνικὴ ἄποψη ὁρολογίας χαρακτηρίζεται ὡς διασπορά. Εἶναι δηλαδὴ ὁ χῶρος, ἡ ἐπὶ τοῦ ὁποίου ἐκκλησιαστικὴ δικαιοδοσία διεκδικεῖται, δυστυχῶς, ἀπὸ πολλὲς «Μητέρες» Ἐκκλησίες, οἱ ὁποῖες θέλουν νὰ διατηρήσουν τὴν πνευματικὴ μέριμνα τῶν πιστῶν τους, οἱ ὁποῖοι μετανάστευσαν στὴν ὑπερδύναμοι ποὺ λέγεται ΗΠΑ. Μὲ τὸν τρόπο αὐτό, οἱ Ὀρθόδοξοι στὴν Ἀμερικὴ ὀργανώθηκαν κυρίως μὲ βάση τὴν ἐθνική τους προέλευση καὶ ὄχι μὲ βάση τὸ κανονικὸ δίκαιο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, τὴν Ὀρθόδοξη ἐκκλησιολογία, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ ἔχει ὡς βάση ὄχι τὴν ἐθνικὴ καταγωγή, οὔτε τὴ χρονικὴ ἐμφάνιση σὲ ἕνα γεωγραφικὸ χῶρο, ἀλλὰ τὴν κανονικὴ τάξη καὶ τὴν μακραίωνα τάξη καὶ πράξη, ὡς διετυπώθησαν στὶς ἀποφάσεις τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Σύμφωνα μὲ τὰ παραπάνω, σὲ ἕνα γεωγραφικὸ χῶρο ὑπάρχει ἕνας καὶ μόνο Ἐπίσκοπος ὁ ὁποῖος ποιμαίνει θεοφιλῶς τοὺς Ὀρθοδόξους ἀνεξαρτήτως φυσικὰ οἱασδήτινος φυλετικῆς διακρίσεως. Τὸ ἀντίθετο, ὅμως, συνέβη στὴν Ἀμερικὴ καὶ σήμερα ἔχουμε τὴν κατάσταση τῆς παρουσίας τόσων ἐπισκόπων ὑπευθύνων γιὰ τὴν ἴδια γεωγραφικὴ περιφέρεια. Ἕνα δεύτερο χαρακτηριστικὸ τῶν ἀνθρώπων ποὺ ἔφεραν μαζὶ τους τὴν ὀρθοδοξία στὴν Ἀμερικὴ εἶναι τὸ γεγονὸς ὅτι προῆλθαν ἀπὸ χῶρες μὲ πολὺ χαμηλό, τότε, βιωτικὸ καὶ οἰκονομικὸ ἐπίπεδο. Αὐτὸ δημιούργησε ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ ἐντός τους τὴν ἀνάγκη νὰ προσαρμοσθοῦν τὸ γρηγορότερο δυνατὸ στὶς συνθῆκες τῆς νέας γῆς, ὥστε νὰ φθάσουν σύντομα στὸ ὑψηλὸ ἐπίπεδο τῶν προνομιοῦχων κατοίκων τῆς Ἀμερικῆς καὶ νὰ ἀπολαύσουν τοὺς πλουσίους καρποὺς τοῦ ἀμερικανικοῦ ὀνείρου. Στὴν προσπάθειά τους αὐτὴ ἄλλαξαν τὰ ὀνόματά τους, ἔδωσαν βαρύτητα στὴν ἀγγλικὴ γλῶσσα σὲ ὅλα τὰ ἐπίπεδα τῆς ζωῆς, πέτυχαν ὅμως στὸ τέλος νὰ γίνουν σωστοὶ ἀμερικανοὶ πολίτες, ἀνεβαίνοντας διαρκῶς στὴν οἰκονομική, ἐμπορική, μορφωτική, καλλιτεχνικὴ καὶ πολιτικὴ ἱεραρχία τοῦ τόπου. Ἡ ἀρνητικὴ διάσταση αὐτῆς τῆς ἀντίληψης εἶναι ὅτι ἐνίοτε ἡ πιστότητα στὴν πολιτισμικὴ κληρονομία τῆς ἐθνικῆς καταγωγῆς θεωρήθηκε ἐσφαλμένως ὡς τροχοπέδη γιὰ αὐτὴ τὴν πρόοδο καὶ ἄνοδο στὴν ἀμερικανικὴ κοινωνία, μὲ τὴν δημιουργία συμπλεγμάτων τοῦ τύπου ὅτι δῆθεν προέρχονται ἀπὸ κατώτερη τάξη, ἡ ὁποία γιὰ νὰ γευθεῖ τοὺς καρποὺς τοῦ ἀμερικανικοῦ ὀνείρου πρέπει δῆθεν νὰ ἀποβάλει ὁ,τιδήποτε τὸν δένει μὲ τὸν πολιτισμό του. Ἡ τάση αὐτὴ ἐνισχύθηκε καὶ ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ ΗΠΑ εἶναι ἕνα φιλόξενο πολυεθνικὸ κράτος, τὸ ὁποῖο σέβεται καὶ ἀποδέχεται ἰσότιμα ὅλους τοὺς πολίτες του ἀνεξαρτήτως ἐθνικῆς καταγωγῆς. Τὸ τρίτο χαρακτηριστικὸ ἀφορᾶ τὴ δομὴ καὶ τὸν τρόπο τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὀργάνωσης στὶς ΗΠΑ. Οἱ πιστοὶ ὀργανώθηκαν σὲ κοινότητες λαϊκῶν, οἱ ὁποῖοι ταυτίσθηκαν μὲ τὴν ἐκκλησιαστικὴ κοινότητα, κατὰ τὸ πρότυπο τῆς παραδοσιακῆς ὀργανώσεως τῶν πρώτων χριστιανικῶν κοινοτήτων. Ἡ Κοινότητα διοικουμένη ἀπὸ ἐκλελεγμένα λαϊκὰ μέλη, κτίζει ναό, σχολεῖο καὶ ἱδρύματα καὶ μισθοδοτεῖ τὸν ἱερέα. Ὁ τρόπος αὐτὸς τῆς κοινοτικῆς ὀργάνωσης ἀναβαθμίζει, ὅπως εἶναι ὀρθό, τὴ θέση τοῦ λαϊκοῦ στοιχείου στὴν ἐκκλησιαστικὴ διοίκηση, αὐξάνει τὸ αἴσθημα εὐθύνης καὶ συμμετοχῆς του στὰ ἐκκλησιαστικὰ πράγματα καὶ δίνει τὴ δυνατότητα στὴν Ἐκκλησία νὰ ἐπωφεληθεῖ στὸ ἔπακρο ἀπὸ τὸ ἀνεβασμένο ἐπίπεδο τῶν πιστῶν της. Ἀπὸ τὴν ἄλλη ὅμως ἐλλοχεύει ὁ κίνδυνος α) νὰ περιθωριοποιηθεῖ ὁ ἱερεὺς ἀπὸ τὰ διοικητικὰ τῆς κοινότητας, β) νὰ ὑπάρχει δυσκολία ἀπὸ μέρους τῶν λαϊκῶν νὰ κατανοήσουν τοὺς κανόνες, μὲ βάση τοὺς ὁποίους λειτουργεῖ ἡ Ἐκκλησία, γ) νὰ ἐπηρεασθοῦν οἱ κοινοτικοὶ παράγοντες ἀπὸ τὸ κυρίαρχο προτεσταντικὸ περιβάλλον καὶ νὰ προσλάβουν ἀπὸ αὐτὸ ξένες πρὸς τὴν Ὀρθοδοξία πρακτικὲς καὶ δ) καταντήσουν οἱ ἐνοριακοὶ πηρύνες ἀπὸ ἐκκλησιαστικὰ σώματα σὲ λέσχες συνδρομητῶν μὲ ἐκκλησιαστικὸ ἔνδυμα. Ὅπως γνωρίζετε, ἕνα ἀπὸ τὰ μυστικὰ τῆς ἐπιτυχίας τοῦ ἀμερικανικοῦ οἰκονομικοῦ, πολιτικοῦ καὶ τεχνολογικοῦ θαύματος ἦταν ἡ ἀποδέσμευση ἀπὸ κάθε παραδοσιακὸ πλαίσιο τοῦ παλαιοῦ κόσμου, ἡ θραύση τῶν καθιερωμένων νορμῶν καὶ ἡ ἀμφισβήτηση γιὰ ὁ,τιδήποτε ἐθεωρεῖτο δεδομένο καὶ πέραν πάσης κριτικῆς. Ὡς ἦταν ἀναμενόμενο, ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἔκφραση αὐτῆς τῆς τάσεως δὲν ἄργησε νὰ ἐμφανισθεῖ καὶ στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῶν ΗΠΑ, ἄλλοτε μὲ πιὸ ἀκραῖες καὶ ἄλλοτε μὲ πιὸ μετριοπαθεῖς τάσεις. Πολὺ σύντομα ἔκανε τὴν παρουσία του ὁ ὀρθόδοξος κλῆρος, ὁ ὁποῖος σὲ τίποτε δὲν διέφερε ἐξωτερικὰ ἀπὸ τοὺς κληρικοὺς τῶν ἄλλων δογμάτων, υἱοθετήθηκαν χορωδίες μὲ μὴ ὀρθόδοξη μουσική, φτώχυνε ἡ λειτουργικὴ παράδοση περιοριζόμενη στὰ στοιχειώδη, καὶ ἄλλα παρόμοια. Στὴ βαθμιαία αὐτὴ ἐκκοσμίκευση τῆς Ὀρθοδοξίας δὲν ἄργησε νὰ ἔρθει ἡ ἀντίδραση μὲ τὴν ἐντυπωσιακὴ ἐμφάνιση καὶ ραγδαία ἐξάπλωση μοναστηρίων ἁγιορειτικῆς ἐπιρροῆς, μὲ ἄκρο συντηρητισμό, προσήλωση μονολιθικὴ στὸν τύπο καὶ τὸ γράμμα τοῦ νόμου, ἔντονη ἀντίθεση σὲ ὁποιασδήποτε μορφῆς ἐπικοινωνία μὲ ἀλλόδοξες Ἐκκλησίες. Ὅλα αὐτὰ εἶναι ἡ ἔκφραση τῆς ἔντονης δίψας γιὰ τὴν ἀπωλεσθεῖσα ὀρθόδοξη πνευματικότητα καὶ λειτουργικὸ πλοῦτο, τῶν ὁποίων γιὰ τόσο πολὺ διάστημα στερήθηκε ὁ λαός, περιορισθεὶς σὲ ἕνα ἄγονο κοινωνικὸ ἀκτιβισμό. Τὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ ἱεροῦ κλήρου τῆς Ἀμερικῆς ἐμφανίζονται σήμερα ἰδιαίτερα διαφοροποιούμενα. Ἡ ἔντονη ἐκκοσμίκευση τῆς ἐνοριακῆς - κοινοτικῆς ζωῆς δὲν εἶναι σὲ θέση νὰ ἐμπνεύσει νέους καὶ νὰ καλλιεργήσει τὶς κατάλληλες ἱερατικὲς κλήσεις, ὥστε οἱ ποιμένες νὰ προέρχονται ἀπὸ τὰ σπλάχνα τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας. Τὴν ἔλλειψη αὐτὴ ἔρχονται νὰ καλύψουν ὑποψήφιοι, οἱ ὁποῖοι σὲ ἀσυνήθιστα γιὰ τὰ μέχρι τώρα δεδομένα μεγάλη ἡλικία, ἔχοντας ἤδη ἐπὶ τῶν ὥμων τους οἰκογενειακὰ βάρη, ἀσθμαίνοντες ἐπιδιώκουν τὴν ἀπόκτηση τοῦ ποθουμένου τίτλου σπουδῶν, ὁ ὁποῖος θὰ τοὺς ἐπιτρέψει μεταξὺ ἄλλων καὶ τὴν κοινωνικὴ καταξίωση. Μεγάλη μερίδα τῶν ὑποψηφίων κληρικῶν εἶναι οἱ ἐκ προσηλύτων προερχόμενοι, οἱ ὁποῖοι λίγη σχετικὴ ὀρθόδοξη ἐμπειρία διαθέτουν, χαρακτηρίζονται ὅμως συνήθως ἀπὸ ἀσυνήθιστη ζηλωτικὴ συμπεριφορὰ καὶ νοοτροπία. Εἶναι ἐνδιαφέρον τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ ἐκ προσηλύτων κληρικοὶ ποσοστιαία εἶναι πολλαπλάσιοι τῶν προσηλύτων ἐκ τοῦ ποιμνίου, μὲ ἀποτέλεσμα μία μεγάλη μερίδα τῶν ἐκ γενετῆς ὀρθοδόξων οἱ ὁποῖοι εἶναι φορεῖς κάποιας ἐθνικῆς πολιτισμικῆς παραδόσεως, νὰ ποιμαίνονται ἀπὸ κληρικοὺς οἱ ὁποῖοι, λόγῳ ἀκριβῶς τῆς ἐλλείψεως οἰκειότητος ἢ καὶ λόγῳ συνειδητῆς ἀντιθέσεως, βαθμιαῖα ὑποβαθμίζουν καὶ ἐξαλείφουν τὰ ὡς ἄνω ἀναφερθέντα πολιτισμικὰ στοιχεῖα καὶ ἐκφράσεις τῶν κοινοτήτων ποὺ ὑπηρετοῦν. Λυπηρὸ εἶναι τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ κρίση στὶς ἱερατικὲς κλίσεις ἔχει ὁδηγήσει στὴν τραγικὴ μείωση καὶ σὲ ποιότητα καὶ σὲ ἀριθμοὺς τῶν ἀγάμων κληρικῶν, οἱ ὁποῖοι ἐκ τῶν πραγμάτων μίαν τῶν ἡμερῶν θὰ ἐπιφορτισθοῦν μὲ τὴν εὐθύνη τῆς διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας αὐτῆς. Ἡ ἔλλειψη πνευματικότητας καθιστᾶ, ἰδιαιτέρως στοὺς νέους, ἀκατανόητο καὶ μὴ ἑλκυστικὸ τὸ μοναχικὸ ἰδεῶδες, πλὴν τῶν ἐσχάτως ἐμφανισθεισῶν μοναχικῶν ἀδελφοτήτων μὲ τὰ ἀναφερθέντα ἰδιαίτερα χαρακτηριστικά. Μετὰ τὴν γενικότερη αὐτὴ ἀξιολογικὴ προσέγγιση τῆς ἐν Ἀμερικῇ Ὀρθοδοξίας ἐπιτρέψτε μου νὰ ἀναφερθῶ δι᾿ ὀλίγων πλέον συγκεκριμένως στὴν Ἱερὰ Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀμερικῆς, τὴν πλέον σημαντικὴ αὐτὴ Ἐπαρχία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου. Γιὰ τὴν Ἀρχιεπισκοπὴ μας ἰσχύουν σὲ γενικὲς γραμμὲς τὰ ὅσα εἴπαμε παραπάνω περὶ τοῦ τρόπου ἱδρύσεώς της. Χάρη στὴν ὑποδειγματικὴ θυσιαστικὴ ἀφοσίωση τῶν ὁμογενῶν μας μεταναστῶν καὶ ὑπὸ τὶς πτέρυγες τοῦ πρώτου Θρόνου τῆς Ὀρθοδοξίας μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου ἀνδρώθηκε καὶ μεγαλούργησε μία ἰσχυρὴ καὶ ζηλευτὴ Ἀρχιεπισκοπή, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ καύχημα τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως. Ἡ Ἀρχιεπισκοπὴ ἀξιοποίησε στὸ ἔπακρο τὶς δυνατότητες ποὺ παρέσχε ἕνα βαθιὰ δημοκρατικό, ἀξιοκρατικὸ καὶ προοδευτικὸ κρατικὸ πλαίσιο, ὅπως εἶναι οἱ ΗΠΑ, γιὰ νὰ ριζώσει ὅσο γίνεται βαθύτερα στὴ γῆ αὐτὴ ἡ ὀρθόδοξη πίστη τῶν πατέρων μας. Σὲ αὐτὸ βοήθησε, ὅπως ἤδη εἴπαμε, ἡ ἐνεργὴ συμμετοχὴ τοῦ λαϊκοῦ στοιχείου, τὸ ὁποῖο ἐπέτυχε σὲ κάθε τομέα τῆς κοινωνικῆς καὶ ἄλλης ζωῆς. Πιστεύουμε ὅτι οἱ νεώτερες γενεὲς τῆς ὁμογενείας εἶναι ἀπαλλαγμένες ἀπὸ τὶς προκαταλήψεις καὶ τὰ συμπλέγματα τοῦ παρελθόντος, σύμφωνα μὲ τὰ ὁποῖα γιὰ νὰ ἐπιτύχεις στὴν Ἀμερικὴ πρέπει νὰ ξεχάσεις τὸν πατρογονικό σου πολιτισμὸ καὶ τὴ γλῶσσα καὶ νὰ ἀφεθεῖς γυμνὸς στὴν ἀκανθώδη ἔρημο τῆς ἄγριας Δύσης. Οἱ σημερινοὶ ὁμογενεῖς ἔχουν ξεπεράσει τὴ φάση αὐτὴ τῆς ἄρνησης καὶ ἔχουν κατανοήσει ὅτι τὸ μυστικὸ τῆς ἐπιτυχίας τοῦ ἀμερικανικοῦ πολιτισμοῦ δὲν εἶναι ἡ ἐξαφάνιση τοῦ πολιτισμικοῦ ὑποβάθρου τῶν πολιτῶν του, ἀλλὰ ἡ ἐλεύθερη καὶ δημιουργικὴ σύνθεση καὶ συνύπαρξη λαῶν καὶ φυλῶν, οἱ ὁποῖοι ἦρθαν στὴ φιλόξενη αὐτὴ χώρα γιὰ νὰ ζήσουν ἐν ἐλευθερίᾳ, ἐν πίστει καὶ μὲ ἀξιοπρέπεια. Ἡ πολιτισμική μας παράδοση καὶ ἡ συνείδηση τῆς ἐθνικῆς μας καταγωγῆς δὲν εἶναι μὲ κανένα τρόπο ἐμπόδιο γιὰ τὴν πρόοδο μας καὶ τὴν ἐπιτυχῆ μαρτυρία τῆς πίστεώς μας, τόσο μᾶλλον ὅσον ἡ οἰκουμενικότητα εἶναι στὸν πυρῆνα, στὴν φύση τοῦ ἑλληνισμοῦ, ὁ ὁποῖος εἶναι ἐξ ὁρισμοῦ ἀντίθετος πρὸς κάθε ἐθνικισμὸ καὶ πρὸς κάθε μορφῆς ὑποτίμηση ἄλλων ἐθνῶν καὶ πολιτισμῶν. Ἡ Ἱερὰ Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀμερικῆς ὑπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο εἶναι σήμερα στὶς ΗΠΑ ἡ πλέον καλὰ ὀργανωμένη, συγκροτημένη καὶ ἐπιτυχὴς ὀρθόδοξη παρουσία καὶ αὐτὸ δὲν εἶναι τυχαῖο. Αὐτὸ δὲν ἐπετεύχθη ἐπειδὴ ἀπεμπόλησε τὴν πολιτισμική της ταυτότητα. Δὲν ἐπετεύχθη ἐπειδὴ ἀγνόησε τοὺς ἱεροὺς κανόνες καὶ τὶς ἀποφάσεις τῶν οἰκουμενικῶν συνόδων. Δὲν συνέβη ἐπειδὴ ὑπέκυψε στὸν πειρασμὸ τῆς ἐκκοσμίκευσης, οὔτε ἐπειδὴ αὐτοφυλακίστηκε στὸ σκοτάδι τοῦ ἀκραίου συντηρητισμοῦ, τοῦ ἐθνικισμοῦ καὶ τῆς στεῖρας ἄρνησης. Λόγῳ ὅμως ἀκριβῶς τῆς ζηλευτῆς θέσεώς της στὴν Ἀμερική, ἐπιβάλλεται νὰ κάνουμε τὴν αὐτοκριτική μας καὶ νὰ ἀμυνθοῦμε ἐποικοδομητικὰ πρὸς τὶς ἄδικες ἐπικρίσεις οἱ ὁποῖες στοχεύουν τὴν δικαιοδοσία αὐτὴ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Ἐξετάζοντες λοιπὸν ἑαυτούς, πιστεύω ὅτι ὀφείλουμε νὰ εἴμαστε πιὸ προσεκτικοὶ στὴν εὐκολία μὲ τὴν ὁποία ἑτοιμαζόμαστε νὰ ἐγκαταλείψουμε τὴν ἑλληνικότητά μας καὶ ὡς γλῶσσα καὶ ὡς παράδοση. Ὅπως εἴπαμε καὶ παραπάνω, εἶναι μύθος ὁ ἰσχυρισμὸς ὅτι ἡ ἐλληνικότητα εἶναι ἐμπόδιο γιὰ τὴ δημιουργικὴ καὶ ἐπιτυχῆ ἔνταξή μας στὴν ἀμερικανικὴ πραγματικότητα. Ἡ ἑλληνικότητα εἶναι ταυτισμένη μὲ τὴν οἰκουμενικότητα γιατὶ ποτὲ δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι ἐθνικιστική, διότι καὶ τὰ δύο χαρακτηριστικά του: ὁ πολιτισμὸς καὶ ἡ ὀρθοδοξία ἐκ φύσεως εἶναι ἔννοιες ὑπερεθνικές. Δὲ ὑποστηρίζω τὴν ἄποψη ὅτι μποροῦμε σήμερα νὰ ὑποχρεώσουμε τοὺς πάντες νὰ ὁμιλοῦν ἀπταίστως τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα, νομίζω ὅμως ὅτι ὀφείλουμε νὰ δώσουμε τὴ δυνατότητα σὲ ὅσους ἐπιθυμοῦν, νὰ τὴν ἐκμάθουν σὲ σοβαρὰ ὀργανωμένα σχολεῖα, μὲ εἰδικὰ καταρτισμένους δασκάλους. Νομίζω ὅτι χρωστᾶμε στὰ παιδιά μας τὴ δυνατότητα τῆς ἐπιλογῆς. Νομίζω ὅτι χρωστᾶμε στὸν πολιτισμό μας τὴν ἐξάλειψη τῆς περιφρόνησης πρὸς τὴ γλῶσσα ποὺ ἐπελέγη ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιο καὶ ἀπὸ τοὺς θεμελιωτὲς τῆς πίστεως, τοὺς Πατέρες τῆς Χριστιανωσύνης γιὰ τὴν ἔκφραση τῶν πιὸ λεπτῶν νοημάτων καὶ δογμάτων. Δὲν ὑποστηρίζω τὴν ἄποψη ὅτι οἱ ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας μας στὴν Ἀμερικὴ πρέπει νὰ γίνονται ἀποκλειστικὰ στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα. Ἁπλᾶ δὲν καταλαβαίνω πῶς εἶναι δυνατὸν ἕνας κληρικὸς τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀμερικῆς νὰ μὴ εἶναι ἱκανὸς νὰ λειτουργήσει σὲ δύο γλῶσσες. Δὲν καταλαβαίνω πῶς ἕνα Πανεπιστημιακὸ ἵδρυμα δὲν κατορθώνει νὰ διδάξει μία γλῶσσα σὲ κάποιον φοιτητή, τὸν ὁποῖον τὸν ἔχει γιὰ τουλάχιστον 4 χρόνια. Ἀδελφοί μου, δὲν εἶμαι ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ πιστεύουν ὅτι ὑπάρχει ἱερὴ γλῶσσα (lingua sacra) στὴν Ἐκκλησία. Διερωτῶμαι ἁπλῶς πῶς σὲ ὅλες τὶς Θεολογικὲς Σχολὲς τοῦ κόσμου ὅλων τῶν ὁμολογιῶν οἱ φοιτητὲς θεωρεῖται αὐτονόητο ὅτι ὑποχρεοῦνται νὰ μαθαίνουν τὶς βιβλικὲς γλῶσσες, καὶ μόνο στὴ δική μας Σχολὴ τῆς ἑλληνορθόδοξης Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀμερικῆς αὐτὸ φαίνεται ἀναχρονιστικό, ἐθνικιστικό, συντηρητικὸ ἢ ὁ,τιδήποτε ἄλλο; Ἐφ᾿ ὅσον γίνεται ὁ λόγος περὶ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς, θεωρεῖται ὑπερβολικὴ ἡ προσδοκία τῆς Ἐκκλησίας οἱ ἀπόφοιτοί της νὰ γνωρίζουν θεολογία, κανονικὸ δίκαιο, νὰ μποροῦν νὰ ψάλλουν βυζαντινά, νὰ μποροῦν νὰ τελέσουν χωρὶς δυσκολία τὸν ὄρθρο, τὸν ἑσπερινό, τὰ μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας, νὰ εἶναι σὲ θέση νὰ κηρύξουν τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ, νὰ κατηχήσουν τὴ νεολαία μας, νὰ διδάξουν στοὺς πιστοὺς τὴν προσευχή; Ἀγαπητοί μου, ἀδελφοί, ἐπιτρέψτε μου τώρα νὰ ἐπανέλθω στὸ θέμα τῆς διασπορᾶς καὶ τῆς δικαιοδοσιακῆς πολυμορφίας ἡ ὁποία παρατηρεῖται καὶ στὶς ΗΠΑ. Κατ᾿ ἀρχὰς ἐπιτρέψτε μου νὰ ὑπενθυμίσω ὅτι ὁ ὅρος διασπορὰ εἶναι τεχνικὸς καὶ σημαίνει τοὺς γεωγραφικοὺς ἐκείνους χώρους, οἱ ὁποῖοι βρίσκονται ἐκτὸς τῶν ὁρίων τῶν τοπικῶν αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν. Δὲν σημαίνει ὅτι οἱ πιστοὶ ὀρθόδοξοι οἱ ὁποῖοι διαβιοῦν στὶς περιοχὲς αὐτὲς εἶναι προσωρινοί, ὅπως διαστρεβλωτικὰ ἰσχυρίζεται σὲ πρόσφατο ἄρθρο του ὁ Σεβασμιώτατος ἀντιοχειανὸς Μητροπολίτης κ. Φίλιππος (The Word). Σύμφωνα μὲ τὸν 28ο Κανόνα τῆς 4ης Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἕνα ἀπὸ τὰ προνόμια τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη εἶναι ὅτι ἔχει δικαιοδοσία σ᾿ αὐτὲς ἀκριβῶς τὶς περιοχές, οἱ ὁποῖες εἶναι ἐκτὸς τῶν προδιαγεγραμμένων ὁρίων τῶν κατὰ τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν. Στὸν συγκεκριμένο κανόνα ὁ ὅρος ποὺ χρησιμοποιεῖται γιὰ τὶς περιοχὲς αὐτὲς εἶναι «βαρβαρική» γιατὶ ἀναφερόταν στὸν μὴ γνωστὸ τότε ἐκτὸς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας κόσμο. Γιὰ τὸ συγκεκριμένο ἄρθρο 28, προσφάτως τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ὑπέστη μία ἄδικη καὶ ἀνακριβῆ κριτικὴ ἀπὸ δύο Ἱεράρχες Ὀρθοδόξους στὴν Ἀμερική: τὸν προαναφερθέντα Μητροπολίτη Φίλιππο καὶ τὸν σχετικῶς προσφάτως ἐκλεγέντα Μητροπολίτη Ἰωνᾶ. Θεωρῶ χρέος μου ἔναντι τῆς ἱστορικῆς ἀληθείας καὶ ἔναντι τῆς ἠθικῆς τάξεως νὰ ἀνασκευάσω τὶς ἀδικίες ἔναντι τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως. Ὁ Μητροπολίτης Ἰωνᾶς, ὡς Ἡγούμενος ἀκόμη, σὲ μία ὁμιλία του παρουσίασε μία «μοναστικὴ προσέγγιση» ἐπὶ τοῦ θέματος: «Ἐπισκοπικὸς βαθμός, Πρωτεῖο καὶ Μητέρες Ἐκκλησίες». Στὸ κεφάλαιο περὶ «αὐτοκεφαλίας καὶ πρωτείου» ἰσχυρίζεται ὅτι «δὲν ὑπάρχει ἀποτελεσματικὸ κυρίαρχο πρωτεῖο στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία». Ὁ ἴδιος φαίνεται νὰ εἶναι ἀντίθετος μὲ κάθε ἰδέα περὶ ὑπάρξεως θεσμοῦ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, διότι θεωρεῖ ὅτι αὐτὸς «βασίζεται ἐπὶ τῆς ἐννοίας τοῦ πρωτείου, τὸ ὁποῖο ἀσκεῖται ἐπὶ συνόδου, ἐχούσης ὡς ὅρια τὰ ὅρια μιᾶς αὐτοκρατορίας» καὶ ὅτι αὐτὸ «ἔχει ἀπὸ μακροῦ καταστεῖ μὴ ρεαλιστικό». Αὐτὸ ποὺ μὲ ἐξέπληξε περισσότερο στὴ «μοναστικὴ προσέγγιση» τοῦ Σεβ. κ. Ἰωνᾶ εἶναι ὁ ἰσχυρισμὸς ὅτι δῆθεν «σήμερα μόνο οἱ ἑλληνικὲς ἐθνικὲς ἐκκλησίες καὶ μερικὲς ἄλλες ἀκόμη ἀναγνωρίζουν τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ὅπως αὐτὸ ἰσχυρίζεται ὅτι εἶναι». Εἶναι πράγματι λυπηρὴ ἡ παχυλὴ ἄγνοια τοῦ ἐν λόγῳ Ἱεράρχου ὄχι μόνο τῆς ἱστορίας καὶ τῆς κανονικῆς τάξεως, ἀλλὰ καὶ τῆς συγχρόνου καταστάσεως. Πῶς ἀγνοεῖ ὁ Σεβασμιώτατος ὅτι σήμερα δὲν ὑπάρχει Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ποὺ νὰ μὴ ἀναγνωρίζει τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο; Ἴσως παρασύρεται ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι τὸ ἐκκλησιαστικὸ σχῆμα τοῦ ὁποίου προΐσταται ὁ ἴδιος καὶ τὸ ὁποῖο τόσο κραυγαλέα ἀντικανονικὰ ἀνακηρύχθηκε δῆθεν αὐτοκέφαλο δὲν ἀναγνωρίζεται παρὰ ἀπὸ ἐλάχιστες Ἐκκλησίες καὶ δὲν εἶναι στὰ δίπτυχα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἐπιτρέψτε μου δειγματοληπτικὰ νὰ ἀναφέρω μερικὰ ἀκόμη σημεῖα τοῦ ἰδίου ἄρθρου, τὰ ὁποῖα δὲν πρέπει νὰ μείνουν ἀναπάντητα. Ἰσχυρίζεται λοιπὸν ὁ Μητροπολίτης Ἰωνᾶς ὅτι στὴν Ἀμερικὴ «δὲν ὑπάρχει κοινὴ ἔκφραση ἑνότητας ποὺ νὰ ὑπερβαίνει ἐθνικὲς, γλωσσικὲς καὶ πολιτισμικὲς διαιρέσεις». Ἀγνοεῖ ὁ Σεβασμιώτατος τὸ γεγονὸς ὅτι ὑπὸ τὴν δικαιοδοσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου στὴν Ἀμερικὴ ὑπάγονται ἕλληνες, παλαιστίνιοι, ἀλβανοί, οὐκρανοί, καρπαθορῶσοι; Ἂν αὐτὸ δὲν ὑπερβαίνει ἐθνικές, γλωσσικὲς καὶ πολιτισμικὲς διαιρέσεις, τότε τί ἐννοεῖ ὁ Σεβασμιώτατος; Μήπως ἐννοεῖ ὅτι οὔτε ἡ SCOBA ἀποτελεῖ κοινὴ ἔκφραση ἑνότητας ποὺ νὰ ὑπερβαίνει ἐθνικές, γλωσσικὲς καὶ πολιτισμικὲς διαιρέσεις; Ὁ πλέον προκλητικὸς ἐκ τῶν ἰσχυρισμῶν του εἶναι ὅτι μὲ τὴν ἐμφάνιση τῆς λεγομένης OCA, «ἡ παρουσία πάσης ἄλλης δικαιοδοσίας ἐπὶ τοῦ ἀμερικανικοῦ ἐδάφους καθίσταται ἀντικανονική, ἐνῶ ἡ ἰδιότης τοῦ μέλους τῆς Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν Ἀμερικῇ (OCA) γίνεται κριτήριον κανονικότητας γιὰ ὅλους τοὺς Ἐπισκόπους στὴν Ἀμερική». Ἴσως εἶναι σημεῖο τῶν καιρῶν ὅτι ὁ κατ᾿ ἐξοχὴν παραβάτης τῶν ἱερῶν κανόνων, ὁ πλέον ἀντικανονικῶς ἀνακηρυχθεὶς σὲ δῆθεν αὐτοκέφαλο ἀναγάγει ἑαυτὸν εἰς κριτήριο κανονικότητος καὶ χαρακτηρίζει πάντας τοὺς λοιποὺς ὡς δῆθεν ἀντικανονικούς. O tempora o mores! Ἀντὶ νὰ ἀναγνωρίζεται ἡ μακροθυμία τῶν ἄλλων Πατριαρχείων, τὰ ὁποῖα παρὰ τὴν ἀντικανονικότητα τῆς οὕτω λεγομένης OCA δέχονται αὐτὴν σὲ κοινωνία, ἀκολουθεῖται ὑπὸ τῶν ἐκπροσώπων της μία τέτοια ἄδικη συμπεριφορά, ἡ ὁποία δὲν συμβάλλει στὴν ὀρθόδοξη ἑνότητα. Ἰδιαιτέρως τὸ Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο ὄχι μόνο δὲν εἶναι «ἀνίκανο νὰ ἡγηθεῖ» ὡς δυστυχῶς λέγει παρακάτω ὁ Μητροπολίτης Ἰωνᾶς, ἀλλ᾿ ἤδη ἀπὸ τοῦ παρελθόντος Ὀκτωβρίου (γιὰ νὰ περιορισθῶ στὸ πλέον πρόσφατο γεγονός), κίνησε καὶ πάλι ὑπὸ τὴν προεδρεία τῆς Α. Θ. Παναγιότητος τὴ διαδικασία γιὰ τὴ σύγκληση τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου. Δὲν εἶμαι σίγουρος ἂν ὁ Σεβασμιώτατος ὅταν ἐχειροτονήθη ἀρχιερεὺς ἠρνήθη νὰ ἐνδυθεῖ τὰ ἀρχιερατικὰ ἄμφια, τὰ ὁποῖα στὸ ἴδιο ἄρθρο, ἡγούμενος ὢν τότε, τὰ ἐχαρακτήρισε ὡς μὴ ἁρμόζοντα στὴν πραγματικὴ φύση τῆς ἀρχιερωσύνης (σελ. 11). Ἐπιτρέψτε μου νὰ προσθέσω ὅτι ἡ ἄρνηση ἀναγνωρίσεως πρωτείου τινὸς στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἑνὸς πρωτείου τὸ ὁποῖο δὲν μπορεῖ νὰ ἐνσαρκώσει παρὰ κάποιος Πρῶτος (τοὐτέστι κάποιος Ἐπίσκοπος, ὁ ὁποῖος ἔχει τὸ προνόμιο νὰ εἶναι ὁ πρῶτος μεταξὺ τῶν ἀδελφῶν του Ἐπισκόπων), συνιστᾶ αἵρεση. Εἶναι ἀπαράδεκτο αὐτὸ ποὺ συνήθως λέγεται ὅτι ἡ ἑνότητα μεταξὺ τῶν Ὀρθοδόξων διασφαλίζεται εἴτε ὑπὸ μιᾶς κοινῆς πίστεως καὶ λατρείας εἴτε ὑπὸ τοῦ θεσμοῦ τῆς Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Καὶ οἱ δύο αὐτοὶ παράγοντες εἶναι ἀπρόσωποι, ἐνῶ στὴν ὀρθόδοξη θεολογία μας ἡ ἀρχὴ τῆς ἑνότητάς μας εἶναι πάντοτε ἕνα πρόσωπο. Πράγματι, ὅπως στὸ ἐπίπεδο τῆς Ἁγίας Τριάδος ἡ ἀρχὴ τῆς ἑνότητας δὲν εἶναι ἡ θεία οὐσία, ἀλλὰ τὸ πρόσωπο τοῦ Πατρὸς (ἡ «μοναρχία» τοῦ Πατρός), ἔτσι καὶ στὸ ἐκκλησιολογικὸ ἐπίπεδο, στὴν τοπικὴ ἐκκλησία, τὸ σημεῖο τῆς ἑνότητας δὲν εἶναι τὸ πρεσβυτέριο ἢ ἡ κοινὴ λατρεία τῶν χριστιανῶν, ἀλλὰ τὸ πρόσωπο τοῦ Ἐπισκόπου. Ἑπομένως, ἐπὶ πανορθοδόξου ἐπιπέδου ἡ ἀρχὴ τῆς ἑνότητας δὲν μπορεῖ νὰ στηρίζεται ἐπὶ μιᾶς ἰδέας ἢ ἑνὸς θεσμοῦ, ἀλλὰ πρέπει νὰ εἶναι κάποιο πρόσωπο, ἂν βέβαια θέλουμε νὰ παραμείνουμε συνεπεῖς στὴ θεολογία μας. Τὸ δεύτερο ἄρθρο, στὸ ὁποῖο ὀφείλω νὰ ἀναφερθῶ εἶναι τοῦ Σεβασμιωτάτου ἀντιοχειανοῦ Μητροπολίτου Φιλίππου, μὲ τίτλο «28ος κανὼν τῆς Τετάρτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου - σχετικὸς ἢ ἄσχετος πρὸς τὸ σήμερα;». Ὁ ὡς ἄνω ἱεράρχης ξεκινάει τὸν συλλογισμό του μὲ μία ἐντελῶς ἀντιπαραδοσιακὴ καὶ ἀντιθεολογικὴ διάκριση τῶν ἱερῶν κανόνων σὲ 1) «δογματικούς», 2) «συνδεδεμένους μὲ τὴ συνάφεια» καὶ 3) «νεκρούς». Μὲ τὴ λογικὴ αὐτὴ θὰ ἤθελα νὰ γνωρίζω σὲ ποιά κατηγορία θὰ κατέτασσε ὁ Σεβασμιώτατος τοὺς κανόνες, γιὰ παράδειγμα, τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, οἱ ὁποῖοι καθορίζουν τὰ ὅρια δικαιοδοσίας τῶν παλαιφάτων Πατριαρχείων. Εἶναι ἄραγε «συδεδεμένοι μὲ τὴ συνάφεια;» Ὑπόκεινται δηλαδὴ σὲ ἀλλαγή; Καὶ πιστεύει ὁ Σεβασμιώτατος ὅτι μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ὑπηρετεῖ τὴν ὀρθόδοξη ἑνότητα ἢ θέτει τοὺς θείους καὶ ἱεροὺς κανόνας ὑπὸ τὴν περιστασιακὴ κρίση καὶ ταξινόμηση ἑκάστου ἀρχιερέα; Βασιζόμενος στὴν ὡς ἄνω διάκριση, ἐνῷ παραδέχεται ὅτι ὁ 28ος κανὼν τῆς Δ' Οἰκουμενικῆς Συνόδου δὲν εἶναι «νεκρός», ἀφοῦ τόσος θόρυβος γίνεται γι᾿ αὐτόν, πρῶτον μὲν παραδέχεται ὅτι ὄντως δίνει προνόμια στὸν Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, ὕστερα ὅμως ἰσχυρίζεται τοῦτο ἔγινε λόγῳ περιστασιακῶν κοσμικῶν καὶ πολιτικῶν συνθηκῶν, μὴ ἐχουσῶν σχέση μὲ τὴ σημερινὴ κατάσταση. Ἀφήνει δηλαδὴ ἐμμέσως πλὴν σαφῶς ὁ Μητροπολίτης Φίλιππος νὰ ἐννοηθεῖ ὅτι μποροῦν σήμερα τὰ προνόμια τοῦ Κωνσταντινουπόλεως νὰ ἀμφισβητηθοῦν. Τὸ ἐρώτημα ἐν προκειμένῳ εἶναι: γνωρίζει ὁ Σεβασμιώτατος περίπτωση Ἐκκλησίας, τῆς ὁποίας τὰ προνόμια (Πατριαρχικὰ ἢ Αὐτοκεφαλίας) δὲν ἐκρίθησαν στὴν ἱστορία βάσει τῶν συγκεκριμένων ἱστορικῶν συνθηκῶν ποὺ ἐπικρατοῦσαν τὴν χρονικὴ ἐκείνη στιγμή; Ἢ μήπως γνωρίζει ὁ Σεβασμιώτατος κάποια Ἐκκλησία, ἡ ὁποία ἔλαβε τὴν Πατριαρχικὴ ἀξία ἐκ θεολογικῶν καὶ μόνον λόγων; Ὅλες οἱ διοικητικῆς φύσεως ἀποφάσεις τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων γίνονται σεβαστὲς στὸ διηνεκὲς ὅπως καὶ οἱ δογματικές. Σκεφθεῖτε τὶς συνέπειες γιὰ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἐὰν ἀρχίσουμε νὰ ἐπαναξιολογοῦμε τὸ status τῶν κατὰ τόπους Ἐκκλησιῶν. Τὴν ὀρθὴ ἑρμηνεία τοῦ 28ου κανόνος θεωρεῖ ὁ Σεβασμιώτατος ὡς «καινοτομία» ἐπικαλούμενος μόνο πηγὲς τοῦ 20οῦ αἰῶνα, ἐνῷ ἐπιστημονικὰ ἔχει ἐπαρκῶς ἀποδειχθεῖ ἀπὸ τὸν ἀείμνηστο Μητροπολίτη Σάρδεων Μάξιμο ἡ ἀδιάκοπη ἱστορικὰ ἐφαρμογὴ τοῦ ἄρθρου αὐτοῦ ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία Κωνσταντινουπόλεως. Τὸ ἐρώτημα εἶναι ἁπλὸ ἀδελφου μου: Ἐὰν ἡ Κωνσταντινούπολη δὲν εἶχε τὸ δικαίωμα αὐτὸ ἀπὸ τὸν 28ο κανόνα, τότε πῶς ἔδωσε αὐτοκεφαλίες καὶ Πατριαρχικὴ ἀξία στὶς Ἐκκλησίες Ρωσσίας, Σερβίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας, Γεωργίας, Τσεχίας - Σλοβακίας, Πολωνίας, Ἀλβανίας; Μὲ βάση ποιὸν κανόνα παραχώρησε τὴ δικαιοδοσία ἐπὶ τοῦ ὑπολοίπου τῆς Ἀφρικῆς στὸν Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας τὸ ἔτος 2002; Καὶ ἀφοῦ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο δὲν ἔδωσε τὸ δικαίωμα στὸ Πατριαρχεῖο Μόσχας νὰ ἀπονέμει αὐτοκέφαλα κατὰ τὸ δοκοῦν, τότε πόθεν δικαιοῦται αὐτὸ νὰ τὸ πράττει εἰς βάρος τῆς ὀρθοδόξου ἑνότητος; Συγκεφαλαιώνοντας τὴν εἰσήγησή μου ἐπιθυμῶ νὰ προσελκύσω τὴν προσοχή σας στὰ ἑξῆς σημεῖα: 1. Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο εἶναι μία μαρτυρικὴ Ἐκκλησία, ἡ ὁποία συχνὰ δέχθηκε τὴν ἄδικη κριτική, κυρίως ἀπὸ ἐκεῖνες τὶς Ἐκκλησίες οἱ ὁποῖες εὐεργετήθηκαν πλουσιώτατα ἀπὸ αὐτήν. Οὐδέποτε κυριάρχησε σὲ αὐτὴν τὸ ἐθνικιστικὸ πνεῦμα, διότι αὐτὸ εἶναι ἀσυμβίβαστο τόσο πρὸς τὶς ἔννοιες τοῦ ἑλληνισμοῦ καὶ τῆς οἰκουμενικότητος, ἀλλὰ κυρίως πρὸς τὴν ὀρθόδοξη χριστιανικὴ πίστη. Αὐτό, τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο τὸ ἀπέδειξε περιτράνως κατὰ τὸν 17 αἰώνων βίο του, ὅπου οὐδέποτε ἐξελλήνισε, οὔτε ἀπεπειράθη νὰ ἐξελληνίσει τὰ ἔθνη στὰ ὁποῖα διὰ τῆς ἱεραποστολῆς μεταλαμπάδευσε τὸ ἀνέσπερο φῶς τοῦ Χριστοῦ. Τρανὸ παράδειγμα τὰ σλαβικὰ φύλα, τὰ ὁποῖα ὀφείλουν καὶ τὸ ἀλφάβητό τους ἀκόμη στοὺς Θεσσαλονικεῖς ἀδελφοὺς Κύριλλο καὶ Μεθόδιο. Ὁ ὁμιλῶν παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι εἶμαι ἐκ μητρὸς ἀντιοχειανός, σήμερα εἶμαι ὁ Ἀρχιγραμματεὺς τῆς Ἁγίας καὶ Ἱερᾶς Συνόδου. 2. Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο δὲν εἶχε ἐπεκτατικὲς τάσεις σὲ βάρος τῶν ἀδελφῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν. Ἀπόδειξη εἶναι ὅτι ἐνῷ κατὰ τοὺς δύσκολους 17ο καὶ 18ο αἰῶνες τὰ Πατριαρχεῖα τῆς Ἀνατολῆς εἶχαν οὐσιαστικὰ διαλυθεῖ διοικητικά, ἡ Κωνσταντινούπολη φρόντιζε πάντοτε νὰ ἐκλέγεται κάποιος Πατριάρχης γι᾿ αὐτά, στηρίζοντας παντοιοτρόπως τοὺς προκαθημένους. 3. Ἡ ὑπαγωγὴ στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο στὸ χῶρο τῆς διασπορᾶς δὲν σημαίνει οὔτε ἑλληνοποίηση οὔτε παράβαση τῆς κανονικῆς τάξεως, διότι μόνο μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο γίνεται σεβαστὸ τὸ γράμμα καὶ τὸ πνεῦμα τῶν ἀποφάσεων τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων. Γνωρίζει ἡ Μητέρα Ἐκκλησία ὅτι παρὰ ταῦτα ὑπάρχει δυσκολία νὰ πραγματοποιηθεῖ αὐτὸ στὶς ὑφιστάμενες ἱστορικὲς συνθῆκες, γι᾿ αὐτὸ καὶ ποιουμένη χρήση τῆς ἐκκλησιαστικῆς οἰκονομίας πρότεινε ἐν καιρῷ καὶ ἔγινε πανορθοδόξως δεκτὸ νὰ ὑπάρχουν στὸ χῶρο τῆς διασπορᾶς διορθόδοξες ἐπισκοπικὲς συνελεύσεις. Γιὰ νὰ σωθεῖ ὅμως τὸ ἐλάχιστο ἀπαιτούμενο στοιχεῖο τῆς κανονικότητος ἐφαρμόζεται ἡ ἀρχὴ τῆς προεδρείας στὸ σῶμα αὐτὸ τοῦ ἐκπροσώπου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Ὅπως σίγουρα γνωρίζετε, τὸν περασμένο Ὀκτώβριο τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο συνεκάλεσε στὴν Κωνσταντινούπολη Σύναξη τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν. Οἱ Προκαθήμενοι δέχθηκαν τὴν πρόταση τοῦ Πατριάρχου Βαρθολομαίου νὰ προχωρήσουν οἱ Πανορθόδοξες Προσυνοδικὲς Διασκέψεις, ἐντὸς τοῦ ἔτους 2009, ὥστε συντόμως νὰ πραγματοποιηθεῖ καὶ ἡ ποθουμένη Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Γιὰ τὴν ἱστορία σᾶς παρακαλῶ νὰ σημειώσετε ὅτι ἡ ἀπόφαση αὐτὴ κατέστη δυνατὸ νὰ ληφθεῖ γιατὶ χάριν τῆς ἑνότητος ὑποχώρησε τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο καὶ δέχθηκε στὸ ἑξῆς νὰ μὴ προσκαλοῦνται οἱ αὐτόνομες Ἐκκλησίες, ὥστε νὰ ἀποφευχθεῖ ὁ σκόπελος τῆς Ἐκκλησίας Ἐσθονίας στὶς σχέσεις Κωνσταντινουπόλεως Μόσχας. 4. Προκειμένου περὶ τῶν ΗΠΑ, ἡ ὑπαγωγὴ στὴν πρωτόθρονη Ἐκκλησία, στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, ὄχι μόνο προσιδιάζει στὰ χαρακτηριστικὰ τῆς ἀμερικανικῆς κοινωνίας καὶ νοοτροπίας, ἀλλὰ διανοίγει τοὺς ὁρίζοντες τῆς πολλὰ ὑποσχομένης περιοχῆς αὐτῆς, δυναμένης νὰ ἀποτελέσει ὑπόδειγμα διασφαλίσεως δυναμικῆς πανορθοδόξου ἑνότητος καὶ μαρτυρίας. Ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἐξασφαλίζει στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Ἀμερικῆς τὰ ἐφόδια ποὺ ἀπαιτοῦνται γιὰ τὴν περαιτέρω πρόοδο καὶ ἐν Χριστῷ προκοπή της. Ἐπιτρέψτε μου νὰ κλείσω μὲ μία φράση τοῦ Μακαριωτάτου Πατριάρχου Ἀντιοχείας κ. Ἰγνατίου στὴ Σύναξη τῶν Προκαθημένων τοῦ παρελθόντος Ὀκτωβρίου στὸ Φανάρι:
«Στὴν Ὀρθοδοξία ἔχουμε ἕναν πρῶτο (primus) καὶ αὐτὸς εἶναι ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως». (Διάλεξη στὸ Ἱ. Παρεκκλήσιο τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Τιμίου Σταυροῦ Βοστώνης)
16 Μαρτίου 2009
|
